Λίθοι του νεφρού: πρόληψη και θεραπεία
Η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος αποτελεί ένα ολοένα και συχνότερο νόσημα μεταξύ των ενηλίκων: ένας στους δέκα άνδρες και περίπου 7% των γυναικών νοσούν από νεφρολιθίαση και μάλιστα ένας στους δύο ασθενείς θα επανεμφανίσει λίθο στο ουροποιητικό σύστημα στην πενταετία από την πρώτη διάγνωση. Ο κολικός του νεφρού προκαλεί έναν από τους ισχυρότερους πόνους που μπορεί να βιώσουμε και η λιθίαση προδιαθέτει σε δύσκολα αντιμετωπιζόμενες λοιμώξεις ενώ δυνητικά μπορεί να βλάψει και τη νεφρική λειτουργία. Τι γνωρίζουμε σχετικά με την πρόληψη και τη θεραπεία της νεφρολιθίασης?
- Η πρώτη γραμμή άμυνας ενάντια στη νεφρολιθίαση είναι η επαρκής ενυδάτωση. Επαρκής θεωρείται όταν προκαλεί διούρηση της τάξης των δυόμιση λίτρων το 24ωρο ή περισσότερο. Το νερό πρέπει να αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος των υγρών που λαμβάνουμε αλλά ο καφές, οι χυμοί και το τσάι επίσης προσμετρώνται στην ημερήσια ενυδάτωση. Πρέπει να θυμόμαστε όμως πως ο τοματοχυμός έχει αυξημένη περιεκτικότητα σε νάτριο ενώ οι χυμοί από grapefruit και cranberry περιέχουν πολλά οξαλικά και χρειάζεται μέτρο στη λήψη τους.
- Οι συχνότεροι λίθοι στο ουροποιητικό είναι οι λίθοι οξαλικού ασβεστίου. Οι νεφροί αποβάλουν φυσιολογικά μία ουσία που λέγεται κιτρικά τα οποία αναστέλλουν τη δημιουργία των κρυστάλλων οξαλικού ασβεστίου που θα ενωθούν και θα γίνουν λίθοι. 2 στους 5 ενήλικες ωστόσο με νεφρολιθίαση παρουσιάζουν μειωμένη έκκριση κιτρικών αλάτων στα ούρα τους. Οι καλύτερες φυσικές πηγές κιτρικών είναι ο χυμός των λεμονιών και των λάιμ και δευτερευόντως οι χυμοί από πορτοκάλια και πεπόνια. 100 mL χυμού λεμονιού σε ένα μεγάλο ποτήρι νερό είναι η ποσότητα που απαιτείται όταν εκκρίνουμε λιγότερα κιτρικά στα ούρα από το φυσιολογικό.
- Το ασβέστιο της διατροφής αποτελεί ένα θέμα που μπερδεύει τον κόσμο: εφόσον οι λίθοι αποτελούνται κατά βάση από οξαλικό ασβέστιο δεν θα έπρεπε να περιορίζουμε τις ασβεστούχες τροφές? Ξέρουμε πλέον πως περιορίζοντας τα γαλακτοκομικά αυξάνουμε την πιθανότητα νεφρολιθίασης γιατί έτσι απορροφούνται περισσότερα οξαλικά από το έντερο. Το γάλα, το βούτυρο, το γιαούρτι και τα τυριά χωρίς αλάτι θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο ενώ θα πρέπει να περιορίζονται οι τροφές που συνδυάζουν αλάτι και ασβέστιο όπως: η φέτα, η κεφαλογραβιέρα, η παρμεζάνα, το ροκφόρ και το κεφαλοτύρι. Αντίθετα με τις φυσικές πηγές ασβεστίου, τα φαρμακευτικά σκευάσματα με ασβέστιο ή/και βιταμίνη D αυξάνουν την πιθανότητα λιθίασης και η χορήγησή τους πρέπει να εξατομικεύεται από τον θεράποντα Νεφρολόγο.
- Κάποιες τροφές έχουν μεγαλύτερη ποσότητα οξαλικών και πρέπει να περιορίζονται διατροφικά μόνο εάν διαπιστώσουμε αυξημένη αποβολή αυτών σε μία συλλογή ούρων 24ωρου. Αυτές είναι: το σπανάκι, τα προϊόντα σόγιας, τα αμύγδαλα, οι πατάτες, τα παντζάρια και τα παράγωγα σοκολάτας. Επειδή τα λαχανικά και οι ξηροί καρποί είναι παράλληλα πλούσιες τροφές σε βιταμίνες, φυτικές ίνες και ιχνοστοιχεία απαιτείται μείωση και όχι διακοπή της κατανάλωσής τους.
- Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα προστατεύουν από τη νεφρολιθίαση μιας και σχετίζονται με τον καταβολισμό των προσταγλανδινών που αυξάνουν τα οξαλικά στα ούρα. Η κατανάλωση 1200 mg ελαίων ψαριών την ημέρα μειώνει την παρουσία οξαλικών στα ούρα και αυξάνει την παρουσία των κιτρικών ενώ αποτελεί πλούσια πηγή EPA δηλαδή ω3 λιπαρών οξέων. Προτιμάμε τον σολομό, τις σαρδέλες, τον τόνο και το σκουμπρί ως φυσικές πηγές πολυακόρεστων λιπαρών οξέων.
- Η πρόληψη της νεφρολιθίασης είναι πολύ σημαντική για την αποφυγή των επιπλοκών της, όταν όμως υπάρχουν ήδη σχηματισμένοι λίθοι στο ουροποιητικό απαιτείται φαρμακευτική θεραπεία. Αυτή ως στόχο έχει το να μειώσει το μέγεθός τους ώστε να αποβληθούν μηχανικά με τις ουρήσεις. Οι λίθοι ως 7 χιλιοστά μπορούν να αποβληθούν μέσω της καλής ενυδάτωσης και των μέτρων που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Οι λίθοι ως ένα εκατοστό μπορούν θεωρητικά να λυθούν μέσω της πρόσληψης αλάτων κιτρικού καλίου και μαγνησίου. Στο εμπόριο κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα η επάρκεια της λήψης των οποίων ελέγχεται με διαδοχικές συλλογές ούρων 24ωρου όπου ελέγχονται οι ηλεκτρολύτες και οι μεταβολίτες που σχετίζονται με τη λιθίαση. Ο Νεφρολόγος γνωρίζει ποιο είναι το καταλληλότερο σκεύασμα και ποια πρέπει να είναι η διάρκεια της θεραπείας. Επί αποτυχίας των συντηρητικών μέτρων ο Ουρολόγος αναλαμβάνει επεμβατικά να αφαιρέσει τον ή τους λίθους που δημιουργούν στάση ούρων ή λοίμωξη στο ουροποιητικό σύστημα.