Οι γνώσεις μας εμπλουτίζονται και ανανεώνονται διαρκώς πάνω στην πολύπλοκη σχέση μεταξύ των νεφρών, των οστών, των αγγείων, των αδένων και των ηλεκτρολυτών. Χρησιμοποιούμε διάφορους όρους για να περιγράψουμε την επίδραση της χρόνιας νεφρικής νόσου στα κόκκαλά μας όπως: η νεφρική οστεοδυστροφία (όσον αφορά στις βιοψίες), ο δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός και ο σωστότερος, η Νόσος Οστών – Αλάτων. Η δυσκολία στην ερμηνεία όλης αυτής της αλληλεπίδρασης αίρεται αν ξεκινήσουμε την εξήγησή της από την αρχή:
- μία από τις πολλές λειτουργίες των νεφρών είναι να συνεργάζονται με άλλα όργανα ώστε να υπάρχει διαρκής ισορροπία μεταξύ του ασβεστίου και του φωσφόρου στον οργανισμό: η λεπτή αυτή ισορροπία εξαρτάται από τη συνεργασία των νεφρών που απορροφούν ή εκκρίνουν το ασβέστιο και τον φώσφορο στα νεφρικά σωληνάρια, με τα οστά που τα αποθηκεύουν ή τα αποδίδουν στην κυκλοφορία, με το έντερο που τα απορροφά από τις τροφές μας και τέλος με τους παραθυρεοειδείς, τέσσερεις μικρούς αδένες πίσω από τον θυρεοειδή που προσέχουν τις διακυμάνσεις του ασβεστίου. Οι νεφροί ενεργοποιούν μια πολύ σημαντική βιταμίνη, την ενεργό βιταμίνη D ή καλσιτριόλη, η οποία επιδρά στο έντερο, στα οστά, στους παραθυρεοειδείς αδένες, στο ανοσοποιητικό σύστημα και στο καρδιαγγειακό σύστημα. Νωρίς στη χρόνια νεφρική νόσο, ήδη από το στάδιο ΙΙΙ, η ενεργοποίησή της καλσιτριόλης είναι ελλιπής.
- παράλληλα με την ελλιπή ενεργοποίηση της καλσιτριόλης και τις αυξημένες αντιστάσεις στη δράση της στους ιστούς, ο πάσχων νεφρός δυσκολεύεται να αποβάλλει ότι περισσεύει από την ημερήσια πρόσληψη φωσφόρου (περίπου 800 mg/24ωρο). Φώσφορος υπάρχει σε πολλές τροφές, όμως περισσότερο στα γαλακτοκομικά, στους ξηρούς καρπούς, στα θαλασσινά, στα αναψυκτικά και κυρίως στις επεξεργασμένες τροφές. Οι τελευταίες μάλιστα περιέχουν και ανόργανο φώσφορο που είναι βελτιωτικό της γεύσης και προκαλεί ”εθισμό”. Το ανθρώπινο έντερο δυσκολεύεται να απορροφήσει τον φώσφορο που βρίσκεται φυσιολογικά στις τροφές, ενώ ο ανόργανος φώσφορος απορροφάται πολύ πιο εύκολα και καταλήγει στα αγγεία μας στενεύοντας και βλάπτοντάς τα.
- ο συνδυασμός περίσσειας φωσφόρου και έλλειψης καλσιτριόλης προκαλεί τα εξής: στον οργανισμό μας ο φώσφορος συνδέεται με το ασβέστιο. Μαζί, αποθηκεύονται φυσιολογικά στα οστά δημιουργώντας μια ουσία, τον υδροξυαπατίτη, που δίνει στα οστά αντοχή και ακαμπτότητα. Στη χρόνια νεφρική νόσο όμως, η περίσσεια φωσφόρου καθιζάνει μαζί με το ασβέστιο σε λάθος ιστούς, όπως στα αγγεία, σκληραίνοντάς τα και μειώνοντας τη διάμετρό τους. Επίσης, η κατανάλωση του ασβεστίου από τον φώσφορο προκαλεί την υπερέκκριση μιας ορμόνης, της παραθορμόνης, που παράγεται από τέσσερεις αδένες κρυμμένους πίσω από τον θυρεοειδή, τους παραθυρεοειδείς. Η αυξημένη παραθορμόνη αδυνατίζει τα οστά, σκληραίνει και ασβεστοποιεί τα αγγεία, προκαλεί κνησμό στο δέρμα και προοδευτικά ίνωση του μυελού των οστών.
- αυτός ο συνδυασμός παραγόντων ανάλογα με την ηλικία του νεφροπαθούς, το φύλο, την ύπαρξη ή μη σακχαρώδη διαβήτη και τη λήψη ορισμένων αγωγών προκαλεί διαφορετικές νόσους στα οστά ανάλογα με τον μεταβολισμό τους, δηλαδή τη δυναμική ισορροπία μεταξύ οστεοβλαστών και οστεοκλαστών ή αλλιώς τον σχηματισμό και την αποδόμηση των οστών. Ανάλογα με το ποιος μηχανισμός προεξάρχει, μπορεί να έχουμε αυξημένη ή μειωμένη οστική ανακατασκευή (high / low turnover disease) και την αντίστοιχη οστική νόσο, οστεομαλακία ή μικτή ουραιμική οστεοδυστροφία. Αυτές οι νόσοι αφορούν στην “ποιότητα” των οστών ενώ η μειωμένη οστική “ποσότητα” ονομάζεται οστεοπόρωση.
- τα συμπτώματα της νόσου οστών – αλάτων της χρόνιας νεφρικής νόσου εξαρτώνται από την ηλικία του νεφροπαθούς: στα παιδιά προεξάρχει η ελλιπής ανάπτυξη του σκελετού καθώς και οι παραμορφώσεις του. Στους ενήλικες, προεξάρχει ο μυοσκελετικός πόνος, τα εύκολα κατάγματα και ο κνησμός καθώς και τα διάφορα ισχαιμικά σύνδρομα, ανάλογα με το ποια αγγεία βλάπτονται περισσότερο.
- όσο πολύπλοκη και αν φαίνεται η επίδραση της νεφρικής νόσου στα οστά μας, μπορούμε να την προσδιορίζουμε κάθε φορά εξετάζοντας το pH του ασθενούς, το ασβέστιο και τον φώσφορό του, την αλβουμίνη, την παραθορμόνη, την υδρόξυ-βιταμίνη D και ζητώντας ακτινογραφικές απεικονίσεις των οστών και μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Η συλλογή των δεδομένων μας οδηγεί στον κατάλληλο κάθε φορά φαρμακευτικό συνδυασμό για την καλύτερη αντιμετώπιση της Νόσου Οστών – Αλάτων.
Ο Νεφρολόγος σε συνεργασία με τον Διαιτολόγο – Διατροφολόγο μπορεί να προφυλάσσει τους ασθενείς του από την εξέλιξη των οστικών βλαβών προσφέροντάς τους καλύτερη ποιότητα ζωής παράλληλα με την κατάλληλη κάθε φορά θεραπεία.
