Η χρόνια νεφρική νόσος είναι ένα νόσημα η συχνότητα του οποίου αυξάνεται διαρκώς στις χώρες του Δυτικού Κόσμου όπως η Ελλάδα. Στην παρούσα φάση αφορά στο 12% ως 15% του γενικού πληθυσμού, δηλαδή είναι ένα αρκετό συχνό νόσημα. Τα αίτια της χρόνιας νεφρικής νόσου είναι μεταξύ άλλων: ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, οι πρωτοπαθείς σπειραματονεφρίτιδες όπως η εστιακή τμηματική σπειραματοσκλήρυνση, τα κληρονομούμενα νοσήματα όπως η πολυκυστική νόσος νεφρών, τα καρδιονεφρικά σύνδρομα, τα συστηματικά νοσήματα όπως ο ερυθηματώδης λύκος κ.α. Ο νεφρός είναι συνδεδεμένος με όλα τα υπόλοιπα όργανα του οργανισμού μιας και αποτελεί το όργανο που καθαρίζει το αίμα από τα κατάλοιπα του μεταβολισμού, ρυθμίζει την ομοιόσταση, δηλαδή την καλή κατάσταση του εσωτερικού του οργανισμού, παράγει ορμόνες και ουσίες που επιδρούν στην αρτηριακή πίεση, στη λειτουργία των οστών, στα επίπεδα των ηλεκτρολυτών και στην αιμοποίηση. Η χρόνια νόσος του νεφρού έχει διάφορα χαρακτηριστικά και συμπτώματα ανάλογα με το στάδιο και τη βαρύτητά της: αναιμία, δύσπνοια, αρτηριακή υπέρταση, διαταραχές του ρυθμού της καρδιάς, μυοσκελετικές βλάβες, νευρολογικά συμπτώματα, διαταραχές της διάθεσης, σεξουαλικά προβλήματα κ.α. που το κάθε ένα από αυτά χρήζει συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής από τον θεράποντα Νεφρολόγο. Η φαρμακολογία της Νεφρολογίας εμπλουτίζεται διαρκώς.
Η οξεία νεφρική βλάβη προκαλείται από αίτια που επηρεάζουν την αιμάτωση του νεφρού και τη συστηματική αρτηριακή πίεση, από αίτια που αποφράσσουν το ουροποιητικό σύστημα από τα σωληνάρια του νεφρού ως την ουρήθρα καθώς και από μια πληθώρα αιτίων που βλάπτουν τα λειτουργικά εργαστήρια του νεφρού που λέγονται σπειράματα. Αρκετές φορές η οξεία νεφρική βλάβη μπορεί να προκαλείται από κάποια φαρμακευτική αγωγή. Ανάλογα με τη βαρύτητά της μπορεί να περιορίζει τη διούρηση, να προκαλεί οιδήματα και άθροιση υγρών σε διάφορα σημεία όπως ο πνεύμονας και άρα δύσπνοια, να προκαλεί αρτηριακή υπέρταση, να απορρυθμίζει τους ηλεκτρολύτες και την ομοιόσταση του οργανισμού. Η αντιμετώπισή της ξεκινά από μια ενδελεχή διερεύνηση των αιτίων της και ορισμένες φορές απαιτεί την εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο και ενίοτε την ανάγκη για εφαρμογή συνεδριών αιμοκάθαρσης. Τις περισσότερες φορές ωστόσο η βλάβη είναι αναστρέψιμη.
Η αρτηριακή πίεση και η νεφρική λειτουργία έχουν μια ιδιαίτερη σχέση. Η αρτηριακή πίεση, η μετάδοση των πιέσεων της καρδιάς στις περιφερικές αρτηρίες δηλαδή και κατά συνέπεια στους ιστούς των οργάνων πρέπει να είναι μέσα σε αυστηρά όρια για να μην βλάπτονται τα όργανα από τις χαμηλές ή τις αυξημένες τιμές της. Τα περισσότερα αντιυπερτασικά φάρμακα επιδρούν σε λειτουργίες του νεφρού, όπως η ρύθμιση του αλατιού και του νερού του οργανισμού. Η αρτηριακή υπέρταση είναι το δεύτερο σε συχνότητα νόσημα παγκοσμίως που προκαλεί χρόνια νεφρική νόσο τελικού σταδίου αλλά και η κάθε είδους βλάβη των νεφρών προκαλεί απορρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, τη φυλή και τα συνοδά νοσήματα από τα οποία μπορεί να πάσχει ο κάθε υπερτασικός ασθενής καθορίζεται η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να είναι ένα ή περισσότερα φάρμακα.
Τα μεταβολικά νοσήματα μπορούν να χαρακτηριστούν και νοσήματα του Δυτικού κόσμου μιας και αφορούν σε καταστάσεις που χορηγούνται στον οργανισμό πολύ περισσότερες θερμίδες από αυτές που έχει ανάγκη και από τροφές που επιβαρύνουν την υγεία μας. Η διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, η αύξηση των κακών λιπιδίων που κυκλοφορούν στα αγγεία και η μείωση των καλών, το αυξημένο ουρικό οξύ κι ακόμα περισσότερο ο συνδυασμός αυτών με το κάπνισμα επιδρά στους νεφρούς, ένα κατεξοχήν αγγειοβριθές όργανο, βλάπτοντας την αιμάτωσή τους. Απαιτείται η επιλογή ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής, η προσπάθεια για αύξηση της ημερήσιας δραστηριότητας και η ήπια άσκηση, η διακοπή του καπνίσματος αλλά και η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή που ρυθμίζει τις μεταβολικές παραμέτρους ανάλογα με το στάδιο της νεφρικής λειτουργίας του ασθενούς προστατεύοντας έμμεσα τους νεφρούς.
Η αιμοκάθαρση αποτελεί μια θεραπεία υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας όταν αυτή είναι πλέον τόσο λίγη που δεν μπορεί να υποστηρίξει τις μεταβολικές απαιτήσεις του οργανισμού. Ένας συνδυασμός εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων, της κλινικής εικόνας του ασθενούς, της συννοσηρότητάς του και ειδικών παραμέτρων όπως το συνολικό performance status και το προσδόκιμο της ζωής του καθορίζουν τον κατάλληλο χρόνο έναρξης αυτής της τόσο σημαντικής θεραπείας για την επιβίωση του νεφροπαθούς. Η προετοιμασία της αιμοκάθαρσης απαιτεί συνήθως χαρτογράφηση των αρτηριών και των φλεβών των άνω άκρων του ασθενούς για να καθοριστεί το κατάλληλο σημείο για να δημιουργηθεί ένα αγγείο που λέγεται φίστουλα, μια φυσική ένωση μιας αρτηρίας και μιας φλέβας μέσω της οποίας γίνεται εφικτή η διαδικασία της αιμοκάθαρσης.
Η περιτοναϊκή κάθαρση αποτελεί μια εναλλακτική μέθοδο της αιμοκάθαρσης για την υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας. Η αιμοκάθαρση απαιτεί τη δημιουργία ενός φυσικού (fistula) ή τεχνητού (μόσχευμα) αγγείου που ενώνει μια αρτηρία και μια φλέβα στο άνω άκρο μέσω της οποίας το αίμα μεταφέρεται στο μηχάνημα του τεχνητού νεφρού. Στην περιτοναϊκή κάθαρση αντίθετα τοποθετείται ένας εύκαμπτος σωλήνας στην κοιλιά του νεφροπαθούς μέσω του οποίου χορηγούνται και απομακρύνονται εναλλάξ υγρά μέσω ασκών που έρχονται σε επαφή με τα τριχοειδή αγγεία ενός υμένα της κοιλιάς που λέγεται περιτόναιο. Αυτή η μορφή υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας επιτρέπει σταθερότερη καρδιακή λειτουργία αλλά και περισσότερη αυτονομία που μπορεί να είναι ζητούμενο για έναν ασθενή που εργάζεται ή ταξιδεύει.
Η μεταμόσχευση νεφρού είναι ένα δώρο ζωής και μια μέγιστη πράξη ανθρωπισμού! Οι αιμοκαθαιρόμενοι νεφροπαθείς περιμένουν αρκετά χρόνια στην Ελλάδα για ένα μόσχευμα που θα τους επιτρέψει να απογαλακτιστούν από τις συνεδρίες αιμοκάθαρσης, ωστόσο η προσφορά οργάνων είναι εξαιρετικά περιορισμένη στη χώρα μας. Το μόσχευμα τοποθετείται χαμηλά στην κοιλιά του μεταμοσχευμένου νεφροπαθούς και ενώνεται με αγγεία που λέγονται λαγόνια καθώς και με την ουροδόχο κύστη του λήπτη. Απαιτείται ένας ενδελεχής έλεγχος του λήπτη προ της διαδικασίας της μεταμόσχευσης με εξετάσεις που έχουν καθοριστεί από τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων ώστε η διαδικασία να γίνεται με την μέγιστη δυνατή ασφάλεια και να διασφαλίζεται η πολύχρονη λειτουργία του μοσχεύματος. Στη συνέχεια ο Νεφρολόγος παρακολουθεί σε χρόνια βάση τον μεταμοσχευμένο νεφροπαθή ελέγχοντας τα φάρμακά του και προφυλάσσοντάς τον από τυχόν λοιμώξεις.
Το ουροποιητικό σύστημα φυσιολογικά είναι στείρο μικροβίων. Λόγω της ανατομικής διαφοράς μεταξύ ανδρών και γυναικών (μήκος ουρήθρας, εξωτερικά γεννητικά όργανα, προστάτης αδένας) σε κάθε περίπτωση ουρολοίμωξης εξετάζουμε την ύπαρξη ή μη κωλύματος κατά μήκος του ουροποιητικού, την ύπαρξη ή μη ουρολιθίασης, τη συσχέτιση των λοιμώξεων με τις σεξουαλικές πρακτικές καθώς και την ύπαρξη νοσημάτων που προκαλούν έκπτωση της άμυνας του οργανισμού όπως ο σακχαρώδης διαβήτης. Ανάλογα με το επίπεδο της ουρολοίμωξης, την βαρύτητα της λοίμωξης και την ύπαρξη ή μη επηρεασμένης νεφρικής λειτουργίας ο Νεφρολόγος καθορίζει το κατάλληλο αντιβιοτικό, τη δοσολογία και τη διάρκεια της θεραπείας.
Η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος σχετίζεται με έναν από τους ισχυρότερους πόνους στο ανθρώπινο σώμα, τον κωλικό του νεφρού. Οι λίθοι μπορεί να έχουν διαφορετική σύσταση, μέγεθος και σχήμα, μπορεί να σχηματιστούν μία ή περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της ζωής μας, να σχετίζονται με λοιμώξεις, με μεταβολικά νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, με παραλλαγές της ανατομίας του νεφρού και να βλάπτουν ή μη τη νεφρική λειτουργία ανάλογα με το σημείο στο οποίο ενσφηνώνονται. Η διαδικασία σχηματισμού και διάλυσης ενός λίθου εξαρτάται από τη σύστασή του, από την ημερήσια ενυδάτωση και την πρόσληψη άλατος, τη διατροφή του ασθενούς, τη λήψη ορισμένων αγωγών ενώ οι δυσκολότερες περιπτώσεις απαιτούν συνεργασία Νεφρολόγου και Ουρολόγου για την επεμβατική απομάκρυνση του λίθου.
Τα συγγενή νοσήματα των νεφρών είναι νοσήματα που κληρονομούνται μεταξύ συγγενών, από τους γονείς στα παιδιά δηλαδή, και ανάλογα με τα γονίδια που δεν λειτουργούν φυσιολογικά αφορούν: στην ύπαρξη ή μη κύστεων μέσα στο νεφρικό παρέγχυμα, στην παραλλαγή της ανατομίας των νεφρών, στην ικανότητά τους να αποβάλλουν όξινα φορτία, στον σχηματισμό λίθων μέσα στο νεφρικό όργανο καθώς και σε βλάβες των νεφρικών αγγείων. Η συχνότερη νόσος που κληρονομείται λέγεται πολυκυστική νόσος των νεφρών, αυτοσωματικού τύπου και πέραν των νεφρών βλάπτει το ήπαρ, τα αγγεία του εγκεφάλου, τις βαλβίδες της καρδιάς και την ανατομία του εντέρου. Ο Νεφρολόγος συμβουλεύει τους ασθενείς του για το πως μπορούν να ζήσουν με την μεγαλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής ανάλογα με το νόσημά τους, για τη φαρμακευτική αντιμετώπιση αυτού και κυρίως για την πιθανότητα μετάδοσης του νοσήματος στους υπάρχοντες και μελλοντικούς απογόνους τους.
Η διατροφή μας μπορεί να είναι η θεραπεία μας στα μεταβολικά νοσήματα, πολλές φορές επιτρέποντας ακόμα και τη διακοπή των φαρμακευτικών αγωγών. Η μεσογειακού τύπου δίαιτα, ο περιορισμός του αλατιού, η άφθονη πρόσληψη νερού και φυσικών χυμών και η διακοπή του καπνίσματος αποτελούν ισχυρό σύμμαχο της υγείας μας. Ορισμένες φορές, απαιτείται ένα ειδικό διαιτολόγιο που να περιορίζει τις θερμίδες, τα σάκχαρα, τα λίπη και το ουρικό οξύ της διατροφής ενώ για την επιβράδυνση της εξέλιξης της χρόνιας νεφρικής νόσου πρέπει να περιορίζεται η πρόσληψη των πρωτεϊνών ανάλογα με το σωματικό βάρος του ασθενούς. Ο Νεφρολόγος καθορίζει τους διαιτητικούς περιορισμούς και συνεργάζεται με Διαιτολόγους – Διατροφολόγους ανάλογα με το μεταβολικό νόσημα που θεραπεύει.
Η κύηση αποτελεί ένα από τα ευτυχέστερα γεγονότα στη ζωή μιας γυναίκας. Ωστόσο, υπάρχουν νοσήματα που συμβαίνουν ειδικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όπως η προεκλαμψία στο δεύτερο ήμισυ αυτής και άλλα που πυροδοτούνται από τη διαδικασία της κύησης όπως η έξαρση του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου. Επίσης, στην κύηση παρουσιάζεται ενίοτε μια συγκεκριμένη μορφή υπέρτασης η οποία απαιτεί συγκεκριμένο αντιυπερτασικό έλεγχο ώστε να μην βλάπτεται το αναπτυσσόμενο κύημα. Ένα πολύ συγκεκριμένο και ευαίσθητο κεφάλαιο της Νεφρολογίας της κύησης είναι αυτή σε γυναίκες νεφροπαθείς που είτε κυοφορούν είτε επιθυμούν να τεκνοποιήσουν. Ο Νεφρολόγος συμβουλεύει για την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ανά περίσταση και για τους κινδύνους για την μητέρα και το μωρό στην περίπτωση της χρόνιας νεφρικής νόσου.